Dementie VI – Nieuwe ontwikkelingen

De vergrijzing neemt toe en daarmee ook het aantal dementerende ouderen. Dit wordt ervaren als een groot probleem. De psychogeriatrische afdelingen in de verpleeghuizen zijn al lang overvol. Het nieuwe beleid is er dan ook op gericht om dementerende ouderen zo lang mogelijk thuis te houden. Maar wie iemand in de familie heeft, die daardoor getroffen wordt, weet hoe moeilijk het is om thuis te leven met iemand, die aan het syndroom van Alzheimer lijdt. In het beginstadium gaat het nog wel, maar als de ziekte erger wordt en de patiënt gaat “dwalen” en soms ook agressief wordt, wordt het heel moeilijk. De partner raakt uitgeput, door slaaptekort en spanningen (“Wat gaat er nu weer gebeuren?”). En dat kan heel snel gaan. Soms ligt er nog geen jaar tussen het begin, waarop je merkt dat er iets aan de hand is, en het eind, waarop besloten moet worden de partner op te nemen in een tehuis.

Men probeert tegenwoordig dat moment van opname uit te stellen door opname in een dagverblijf aan te bieden. Op enkele dagen in de week kan de partner op die manier wat tot rust komen. Ook worden er zorgcoaches opgeleid, die de familie kan bijstaan. Door het bestuderen van de symptomen van dementie komt men er achter, wat de patiënt niet meer kan, maar ook wat hij nog wel kan. Op dit laatste wordt nu meer en meer de aandacht gevestigd in de begeleiding van dementerende ouderen. In verpleeghuizen gebeurt dit door muziektherapie, gesprekskringen en geestelijke zorg. Het wordt ook wel “spirituele therapie” genoemd. Het gaat er om te ontdekken, wat de patiënt nog aan vermogens bij zich heeft. Je kunt met elkaar in een kring zitten en elkaars hand vasthouden en zo samen luisteren naar muziek of een bekend lied zingen. Je zoekt naar invalshoeken om een gesprek op gang te brengen: vader of moeder, de kerk, de levensverhalen van “vroeger”.

Marion Boelhouwer en Peterjan van der Wal hebben een boek van Kevin Kirkland en Howard McIlveen, getiteld “Full circle, Spiritual Therapy for the Elderly”, opgepakt en met hun ervaringen nader uitgewerkt. Zij vertellen daarin, hoe je met demente ouderen kunt omgaan, rekening houdend met hun gevoelens en zintuiglijke waarneming. Daarin komen ook het verwerken van verlies, de levensbalans, hoop en verwachting en feestelijke gebeurtenissen aan bod. Op alle mogelijke manieren wordt geprobeerd reacties uit te lokken. Bijvoorbeeld door het laten zien van foto’s of het meenemen van een dier (hond, poes, kanarie).

Een ander boek, dat ook ingang geeft in de gedachtewereld van demente ouderen, is dat van Rieke Mes:”Als het hout teder wordt”. Deze titel; verwijst naar de tekst uit het Mattheüs-Evangelie (24,32):

Leer dan van de vijgenboom deze les:
Wanneer zijn hout teder wordt
En zijn bladeren doet ontspruiten ,
Weet dan dat de zomer nabij is.

Rieke Mes heeft eerst muziek gestudeerd en is daarna in het muziekonderwijs werkzaam geweest. Later heeft zij de theologiestudie gedaan en heeft zij veel aandacht gegeven aan het vakgebied van de geestelijke verzorging Nu is zij werkzaam als geestelijke verzorger in verleeghuis Cunera te Heeswijk. Zij werkt ook aan een promotieondezoek naar demente en geestelijke verzorging (aldus lezen we op haar website http://www.pastorieke.nl ). In het genoemde boek worden allerlei vieringen besproken, waarin dementie centraal staat. Het kan daarom zijn in het verpleeghuis, maar ook thuis en in de kerk. Thema’s van ziekte, afscheid, rouw, ouderdom en dood komen daarin aan de orde. Ik citeer een prachtig gedicht van haar hand:

De levensboom

Geplant eens door de liefde
Als zaad in rijke grond
Ontkiemde zich het leven
De levensboom ontstond

Gevoed door zon en warmte
Kwam hij n groen tooi
En kon het leven bloeien
De levensboom werd mooi

Getergd door koude stromen
Onthouden, niet gevoed
Ontviel het blad de takken
Geen leven meer vermoed

Verstikt door de getijden
n kilte, kon stilaan
Een nieuwe loot ontspringen
Voor leven openstaan

Geworteld in de aarde
Gelouterd door de wind
Gevoed door niets dan liefde
Je levensboom, mijn kind

Literatuur:

Jonker, C., Verhey, F en Slaats, J. (Red.) (2001). Alzheimer en andere vormen van dementie. Houten: Bohn Stafleu Van Loghu

Mes, R. (2004, tweede druk). Als het hout teder wordt. Teksten rondom ouderdom, ziekte, dementie, afscheid, dood en rouw. Kampen: Kok.

Kirkland, K., McIlveen, H. (Boelhouwer, M. Wal P. van der) (2007) ‘k Zou zo graag een ketting rijgen. Levensthema’s voor kringgesprekken met ouderen. Zoetermeer: Boekencentrum.

Kooij, C. van der (2002). Gewoon lief zijn?, Het maieutisch zorgconcept en het verzorgen van mensen met dementie, Utrecht: Lemma.

Mulders, P.  Körver, S. (Red.). Oud maar niet af. Reflecties over ouder worden in onze cultuur. Nijmegen: Valkhof Pers.