Luther VIII – Het huwelijk

In de kerk van toen (en nu nog in de Rooms-katholieke Kerk) kon je als monnik of priester niet getrouwd zijn. Je legde dan de kuisheidsgelofte af en was verplicht tot “celibaat” (ongetrouwd blijven). Zo is het ook met Luther gegaan.

In de vroegchristelijke kerk was het nog niet zo. We horen niet van ongetrouwde apostelen en ambtsdragers. Er staat in 1 Timotheüs 3, 3, dat een bisschop de man moet zijn van één vrouw. Het kwam dus zelfs voor dat ambtsdragers meerdere vrouwen hadden. Toen de kloosters opkwamen en invloed kregen, werd meer waarde gehecht aan het celibaat, als een navolging van de Heiland, die ook niet getrouwd was. Het was tegelijk ook een soort protestactie tegen de kerk, die toen steeds meer verwereldlijkt werd. Rijkdom en ook vrouwen kregen daar een steeds grotere plaats. De monniken preekten armoede en je helemaal geven in navolging van de Heer. De eis om zo te gaan leven klonk steeds luider in de kerk. Pas in de elfde eeuw werd het celibaat officieel verplicht voor alle priesters.

We hebben al gehoord, dat Luther geen onderscheid wilde maken tussen geestelijken en gewone kerkmensen. Als je dus de geestelijken het huwelijk verbiedt, dan moet je dat alle gelovigen doen. En andersom geldt hetzelfde: als het de gewone kerkmensen wordt toegestaan om te trouwen, dan moeten ook de geestelijken kunnen trouwen. Dit was uit het hart gegrepen van veel mensen, ook van monniken en nonnen in de verschillende kloosters. Hierdoor traden velen uit. Ook veel medestanders van Luther, die priester waren, gingen trouwen. Maar Luther zelf maakte nog geen aanstalten daartoe. Hij was zo lang alleen geweest en inmiddels ook al de veertig gepasseerd. Wie zou zo’n oude man nog willen hebben? (met veertig was je toen al oud!).

Hij werd daarbij door de omstandigheden geholpen. Zijn geschriften werden gelezen door nonnen in een klooster Mariënthron in Nimbschen bij Grimma. Twaalf nonnen werden daardoor zó beïnvloed, dat zij besloten het klooster te verlaten. Dat ging natuurlijk niet zo maar. Daarom bedachten zij een plan: om in de wagen, die het klooster wekelijks voedsel kwam brengen, te vluchten. Zij verstopten zich achter lege haringtonnen. Negen van haar konden niet meer bij familie terecht (stel je voor: een gevluchte non…) en zijn toen in Wittenberg door Luther opgenomen. Hij bracht ze onder bij vrienden. Zo is Katharina van Bora waarschijnlijk bij de beroemde schilder Lukas Cranach terecht gekomen. Luther probeerde de dames aan de man te brengen. En dat lukte goed, behalve bij Katharina. Ze had wel al een relatie gekregen met een student uit Neurenberg, maar -nadat diens vader bezwaar had gemaakt- liet die het afweten. Toen Luther daarover klaagde, moet Katharina gezegd hebben, dat zij niet in was voor een oude man (één van Luthers oudere vrienden), maar zich wel kon voorstellen met hem zelf getrouwd te zijn. Luther was sprakeloos, maar nam het voorstel met beide handen aan! Zij trouwden toen in 1525, het jaar dat de Boerenoorlog begon. Het was een heel onzekere tijd en zij waren praktisch zonder middelen. Daarom waren veel vrienden van Luther het helemaal niet eens met die trouwerij. En de Katholieke tegenstanders lachten in hun vuistje over dat schandalige huwelijk tussen een monnik en een weggelopen non.

Luther had wel een aardig salaris als theologieprofessor, maar hij gaf het ook zo weer uit aan voorbijkomende bedelaars en allerlei mensen, die op hem een beroep deden. En er waren in die tijd heel veel mensen in nood! Er viel dus in dat huishouden heel wat te “managen”. Gelukkig had Luther in Katharina een vrouw getroffen, die daartoe in staat was. Soms moest ze de twee zilveren bekers, die ze van de keurvorst gekregen had bij haar huwelijk, naar het pandjeshuis brengen om weer wat baar geld te hebben. Overigens had de keurvorst ook het jaarsalaris van Luther verdubbeld: van 200 naar 400 guldens.

Hij stelde ook een in onbruik geraakt klooster als woning ter beschikking van de Luthers. Daar moest natuurlijk veel in vernieuwd worden om het een beetje geriefelijk te maken. Met grote voortvarendheid wist Katharina deze klus en nog zo veel meer te klaren. Van het kerkhof in de kloostertuin maakte zij een kruiden- en groentetuin voor het dagelijkse gebruik. Naast die tuin was een beek met een visvijver. Die hebben ze kunnen kopen, zodat ze ook geregeld vis konden eten. Het oude klooster had een “Braurecht”, waardoor Katharina haar eigen bier ging brouwen. Op haar aanraden kocht Luther nog meer land, waarop zij veeteelt en fruitteelt ging bedrijven. Zo voorzagen zij in hun eigen onderhoud. En dat was nodig ook, want zij had veel mensen te voeden en te verzorgen. Bij Luther in huis woonden nog een tante van Katharina en een oude knecht van Luther, vier verweesde nichten, studenten en gasten en natuurlijk ook personeel. Altijd waren er wel mensen op bezoek, die Luther wilden spreken. Al met al zaten er wel zo’n 40 mensen en soms meer aan tafel. Luther zat aan het hoofd en moet veel gesproken hebben. Beroemd zijn de “tafelgesprekken”, waarin mensen hun problemen aan Luther voorlegden en hij hen antwoordde.

Samen kregen zij 6 kinderen. Heel moeilijk hadden zij het, toen hun dochter Lenchen overleed. Luther was dankbaar, dat God hem zo’n vrouw gegeven had.

Na de dood van Luther, in 1546, heeft zij nog heel wat mee moeten maken. Maar dat is een ander verhaal. In 1552 is zij gestorven.