“Vrouw, zie uw zoon; man, zie uw moeder…”
Deze tekst is wel het meest persoonlijke woord van Jezus aan het kruis. Hij heeft het gesproken tot twee mensen, die Hij erg lief had: Maria, Zijn moeder, en Johannes, Zijn lievelingsdiscipel. Het is een intiem gebeuren en eigenlijk staan wij daar een beetje buiten. Toch denk ik dat dit persoonlijke woord van de Heer ook ons iets te zeggen heeft. En dat heeft te maken met wat er eigenlijk gebeurt: dat Jezus twee mensen op elkaar wijst en zo gemeenschap sticht onder het kruis. Dat wil naar ons toe zeggen: zo moeten jullie ook doen! Jullie moeten ook zorg hebben voor elkaar en een gemeenschap vormen.
Wat is er gebeurd? De nieuwsgierige massa is uit elkaar gegaan en het is stil geworden daar bij het kruis. Enkele getrouwen zijn nog overgebleven. Zij kunnen nu dichter bij komen. Dáár staat Maria, de moeder. Zij kan haar kind niet helpen. Wat zal er op dit uur door het moederhart zijn heengegaan? Wat heeft zij allemaal al niet met Hem doorgemaakt? Misschien denkt zij wel terug aan het moment, dat Hij als twaalfjarige jongen in de tempel was, terwijl zij Hem overal zochten. “Ik moet toch bij m’n Vader zijn” had Hij toen gezegd. Zij had dat toen niet begrepen. En ook vele keren daarna was het zo, een moeder die bezorgd is voor haar kind. Maar Jezus zei: “Mijn moeder en mijn broers zijn diegenen, die Gods Woord horen en doen.” Hij kon niet helemaal haar kind zijn zoals zij zo graag gewild had. En nu beleeft zij dit einde. De Zoon is Zijn ondergang tegemoet gerend en sterft nu de schandelijke kruisdood. Heeft zij aan het woord van de oude Simeon in de tempel gedacht: “Een zwaard zal door uw ziel gaan”? Ja, dat gebeurde nú, een zwaard ging door haar ziel, zij was verscheurd door bittere smart.
Jezus ziet Zijn moeder en is begaan met haar. Ondanks de ellende, die Hij Zelf moet ondergaan, heeft Hij nog oog voor anderen om Hem heen. Hij weet, wat Maria in heel haar leven heeft moeten dragen als Zijn moeder. Hij ziet, hoe zij lijdt, nu in dit verschrikkelijke uur van afscheid. En Hij kijkt haar aan en wil haar helpen. Dan ziet Hij ook Johannes, de discipel die Hij zo liefheeft, vol verdriet. En Hij wijst ze op elkaar: “Vrouw, zie uw zoon; Johannes, zie uw moeder.” Hij verbindt twee mensen aan elkaar. Mensen, die steun nodig hebben, omdat zij Iemand, van Wie zij veel hielden, moesten gaan missen. Zij staan onder het kruis en krijgen ook zelf een kruis te dragen. Daarom schenkt Jezus hen nog tenslotte Zijn laatste troost. Ontroerend is, hoe Matthias Grünewald dit heeft uitgebeeld op zijn altaarstuk te Isenheim bij Colmar in de Vogezen. (Klik hier of op het plaatje bovenaan voor een grotere afbeelding van het gehele altaar.) Maria dreigt te bezwijken onder haar verdriet, maar Johannes vangt haar op. Maria Magdalena ligt geknield onder het kruis, terwijl aan de andere kant Johannes de Doper met een lange vinger op Jezus wijst. Het lam aan zijn voeten vertelt als ’t ware, dat Jezus het lam Gods is, dat de zonden der wereld wegneemt. Precies zoals Johannes in het begin van Jezus’ optreden al had verkondigd.
Maria had de confrontatie met dit grote verdriet natuurlijk kunnen ontwijken. Wij hadden er begrip voor gehad, wanneer zij was thuis gebleven. Maar dan? Stel, dat zij er niet bij geweest was, had zij dan deze troost gevonden? Was dan deze gemeenschap met de discipel Johannes ontstaan? Haar hele verdere leven heeft zij die steun ontvangen… Hoe eenzaam was zij anders geweest! Maar zij vindt die troost en die steun onder het kruis. En dat heeft ons veel te zeggen! Omdat zij dáár nog waren, Maria en Johannes, heeft hun leven nieuwe betekenis gekregen. De anderen, die weggegaan waren, hebben die kans gemist. Jammer.
In de tijd, waarin wij leven, is dit meer dan ooit nodig. Dat je elkaar vastpakt en vasthoudt onder het kruis. Wanneer een moeder bezorgd is om het leven van haar kinderen, wanneer ziekte of een lichamelijk of geestelijk gebrek een mens een kruis te dragen geeft, wanneer geloofstwijfel en moedeloosheid een mens onder het kruis brengen, wat hebben we dan een helpende hand nodig of een troostend woord. Wat staan we dan dicht bij Maria en Johannes onder het kruis van Jezus. Ook wij mogen dan onze ogen opheffen tot Hem, Die daar hangt voor ons. En wij mogen Zijn woord horen: “Vrouw, zie uw zoon; man, zie uw moeder”.
Ook vandaag laat de Heer geen mens alleen. Hij weet voor iedereen de juiste Johannes te vinden en de juiste Maria, om gezamenlijk het kruis van het leven te dragen. Hij heeft ons b.v. in een Gemeente geplaatst, waar Gemeenteleden die functie van Maria en Johannes overnemen. De Heer Zelf deelt hen die functie toe! Meer dan ooit moeten wij daar oog voor krijgen. Een Gemeente bestaat uit mensen, die gemeenschap bedrijven, die oog hebben voor elkaar, die kunnen delen en troosten. De Kerk is er om naar de armen toe te komen. En arm is niet alleen de mens, die materieel te kort komt, maar in onze tijd vooral ook de mens die geestelijk te kort komt. Mensen die zich eenzaam en verloren voelen in die vermaterialiseerde wereld van nu. Mensen die op zoek zijn naar een beetje houvast en steun! De Gemeente moet op zoek gaan naar die mensen! Jezus wil ons met die mensen samen brengen. “Zie uw moeder, zie uw zoon”.
Daar zit een opdracht in! Johannes wordt geroepen tot dienst. Hij moet voor Maria gaan zorgen zoals een zoon voor zijn moeder. Hij heeft dat met vreugde gedaan. Er staat niet voor niets: “En van dat uur af nam de discipel haar bij zich in huis.”In deze eenvoudige zin is het heel grote uitgesproken, dat de discipel zijn plicht gaat vervullen, welke hem onder het kruis op de schouders werd gelegd. Het was een opdracht, maar het werd ook zijn levensvervulling. En nogmaals: hij vond dit geluk alleen onder het kruis. Als hij net als de anderen was weggelopen, had hij nooit deze zegen en deze levensvervulling ontvangen! En dat geldt ook voor ons. Het is daarom goed, dat er elk jaar weer een periode is, waarin over het kruis gesproken wordt. Want wie daar, onder het kruis van de Heiland, samen komt, ontvangt zegen en kracht om zijn eigen kruis te kunnen dragen. En kruisdragers helpen anderen, die ook een kruis te dragen hebben. Je hebt elkaar zo nodig! De verdrietige Johannes wijst Jezus op de lijdende Maria, door wier hart op dit moment een zwaard gaat. En omgekeerd wijst Hij de verdrietige moeder op die man naast haar, die Jezus zo liefhad.
Zo komen we bij echte gemeenschap terecht. Die is soms ver te zoeken. Helaas, ook in de kerk. Wij gaan immers meestal zo naast elkaar verder, zonder ons eigenlijk veel om elkaar te bekommeren. Iedereen meent, dat hij met zichzelf genoeg heeft te doen ook zelf al genoeg te dragen heeft. Maar dan treft ons het woord van Jezus: “Kijk eens naar uw broeder, uw zuster, uw mede-kerkgenoot.” Hoeveel wordt er niet geleden, ook vlak bij u misschien, ook zonder dat het direct zichtbaar is. Mensen laten dat niet altijd blijken. Men schaamt zich er voor. Maar wat gebeurt daar allemaal achter die gesloten voordeuren? Hoeveel zijn er niet depressief, tot stervens toe, hopeloos met het leven in de knoop, geen zicht meer op een betere toekomst, geen mensen om naar om te zien, geen liefdevolle “mantelzorgers”? Kijk de mensen gerust maar eens aan, hoor naar hun klachten, als zij ze tenminste durven uiten, doe er wat mee: “mevrouw, dat is iemand die u nodig heeft; meneer, voor haar kunt u iets betekenen!
Dat wil de kerk ons in deze tijd eigenlijk voorhouden: je kunt niet onder het kruis van de Heiland staan, alleen in gedachten aan je zelf. Jezus eist iets van ons: doe er wat mee, help elkaar, zorg voor elkaar, laat er gemeenschap zijn!
Mensen zoeken velerlei gemeenschap. Je hebt allerlei verenigingen, in de sport, de cultuur, Lions-club, Rotary enzovoort. Vaak hangen ze als los zand aan elkaar. In de kerk is dat precies zo. Je hebt grote verschillen tussen de Gemeenten. Maar er bestaat geen gemeenschap, die zo vast is gegrondvest, als de gemeenschap onder het kruis. Zij is in de storm beproefd, ontstaan door Hem, die ons aan elkaar verbonden heeft, onze Heer en Heiland aan het kruis. Daarom kan niets ons zo zegenen als het kruis in ons leven, dwz als het echt kruis is, als het onder het kruis van Jezus Christus gedragen wordt.
Zó moet Zijn kruiswoord bij ons blijven en met ons gaan: “Vrouw, zie uw zoon; man, zie uw moeder”.
Amen.