Bezoek op het kerkhof

Voor veel mensen is het kerkhof iets lugubers. Ze durven er geen stap te ztten. Het is dezelfde angst, die de mensen weerhoudt om in een ziekenhuis, een psychiatrische inrichting of verpleeghuis op bezoek te gaan. Ik denk dat je je tegen die angst sterk moet verzetten. Want je kunt je hoofd niet in het zand steken en net doen alsof dat niet bestaat.

Ziekte, handicap en dood horen gewoon bij het leven. En je kunt het niet ontlopen. Het kan ook eens jouw deel worden! En dan is het zo veel gemakkelijker er tevoren al mee vertrouwd te zijn geraakt.

In dit vlak ligt ook “het bezoek aan het kerkhof”, om de gestorven man of vrouw, vader of moeder, je kind te bezoeken. Het is altijd erg ontroerend, wanneer je bijvoorbeeld in een Tv-programma “Ik mis je” de hele familie rondom het graf ziet staan. Ik weet wel: op het kerkhof vind je van de overledene geliefde niets meer terug als alleen herinneringen. Wie denkt daar nog iets anders te vinden komt bedrogen uit. Dan voel je alleen maar leegte, verlorenheid, en je komt er akelig vandaan. Maar daarvoor moet je ’t ook niet doen! De dood heeft nu een keer scheiding gemaakt, en wij kunnen over de grens van de dood heen niet meer bij elkaar komen. Er is wel iets anders, dat ons de droeve gang naar het kerkhof doet gaan, en dat andere zijn wij zelf: ik in mijn verdriet, ik met mijn eenzaamheid, ik die niet los kom van mijn geliefde partner of kind, ik die nog even bij de geliefde dode wil verwijlen, ik die nog wat zorg wil besteden aan zijn laatste rustplaats, omdat dat het laatste is wat ik nog voor hem of haar kan doen. Voor je zelf kan het iets bevrijdends zijn in de verschrikkelijke benauwdheid van je verdriet. Dat je nog een plaats hebt waar je met je verdriet naar toe kunt, waar je voor je gevoel nog samen kunt zijn met de overledene, waar je in gedachten al die mooie dingen die jullie samen hadden opnieuw kunt beleven, waar je je tranen de vrije loop kunt laten.

Zeker in de eerste tijd van de rouw kan bezoek aan het kerkhof helpen om je verdriet te verwerken. Je hebt tenminste nog een plaats waar je je geliefde weet. Daar ligt ook het grote verdriet bij “vermissing” van een geliefde: dat je die plaats niet weet. De laatste verblijfplaats van een dode houdt de band met hem of haar in stand, al wordt deze ook in de loop der jaren steeds vager. Na verloop van tijd kun je er mee leven dat die tastbare band er niet meer is en dat je uit de herinnering kunt leven. Dan hoef je – denk ik – zo nodig niet meer naar het kerkhof. Je gaat nog wel op gedenkdagen (verjaardagen) en andere vierdagen, om het graf netjes te maken, want de doden blijven er toch bij horen. Misschien kun je ze nog een ereplaats geven in de genealogie of op je website. Zo blijf je voor altijd met hen verbonden.

Hiermee wil de artikelenserie over rouw en rouwverwerking beëindigen. Ik hoop dat ik er veel mensen mee heb kunnen troosten en bemoedigen. Als u nog over bepaalde onderwerpen wilt doorpraten, stuurt u mij dan gerust een mailtje: dominee@pastoralekroes.nl