Dodenherdenking

Een R.K. gastprediker aan het woord, met een preek over de dodenherdenking op 4 mei j.l.
Peter Carpay is in zijn werkzame leven dialyseverpleegkundige in het Maasstad- Ziekenhuis te Rotterdam.

Vandaag staat deze viering in het teken van de dodenherdenking. Deze dag is na de 2e wereldoorlog ingesteld om al de mensen te gedenken, die voor onze vrijheid gevallen zijn.

Natuurlijk de soldaten, meest jonge mannen, die hun leven gegeven hebben, door voor de goede hun vaderland te strijden. Het waren allemaal zonen van vaders en moeders en of mannen met vrouw en kinderen. Zij lieten hun geliefden achter, die na hun dood verder moesten. Hans Uilenbroek vertelde in plaats van de 1e lezing het oorlogsverhaal van zijn grootvader. Zo hebben allen, die de oorlog bewust hebben meegemaakt hun eigen verhaal. Ook mijn moeder heeft haar oorlogsverleden van zich afgeschreven. Het heeft in Brabant nog in de krant gestaan. Je krijgt dan zaken te lezen waarover nooit gesproken is, want veel mensen praten niet graag over de oorlog.

Zo was er vorig jaar een aangrijpende documentaire op TV over een Joodse, die in Auschwitz had gezeten, en er nooit over gesproken had. Hij kon het nu eindelijk aan om terug te gaan en deed dit samen met zijn kleindochter. Geleidelijk ging hij haar vertellen, wat hij allemaal had meegemaakt. Het was voor hem een helende ervaring en zijn kleindochter leerde hierdoor haar opa echt kennen, waardoor een nog innigere band tussen hen ontstond.

Want er zijn natuurlijk niet alleen soldaten gesneuveld in de 2e wereldoorlog. Hitler moest een zondebok hebben voor de slechte economische situatie in het vooroorlogse Duitsland. Naast de Joden zijn ook vele zigeuners, gehandicapten, psychiatrische patiënten en homoseksuelen tijdens de oorlog door de nazi’s omgebracht. Iedereen, die niet nuttig was of afwijkend, kon opgepakt en weggevoerd worden.

Oorlogen brengen het slechtste, maar ook het beste in de mens naar boven. Als je in het Holocaust museum in Jeruzalem of in een van de concentratiekampen bent geweest, wordt goed zichtbaar tot welke vreselijke dingen mensen in staat zijn. Maar in extreme situaties komt ook het beste in de mens naar boven. Er zijn vele mensen geweest, die opgestaan zijn, en weerstand hebben geboden. Sommigen hebben met gevaar voor eigen leven onderduikers gehad, of hebben joden helpen ontsnappen, hebben persoonsbewijzen vervalst of op een andere manier in het verzet gezeten. Onverzettelijkheid, mededogen en liefde heeft hun handelen geleid.

Uit een recent verleden zien we deze eigenschappen bv. bij Pater Frans van der Lugt, die zich inzette voor de oorlogsslachtoffers in Homs in Syrië, of het vrouwelijke bemanningslid van de Zuid Koreaanse veerboot, die vele kinderen heeft gered. Beide moesten hun heldhaftigheid met de dood bekopen.

Angst en macht doen vaak rare dingen met mensen. We zien dit in het groot, bv bij Hitler, maar ook in het klein b.v. als iemand een andere functie krijgt op zijn werkplek.  Het gaat mis, als we de mening van een ander, of een minderheid niet meer respecteren, en overtuigd zijn van ons eigen gelijk.

Als gevolg van angst voor een andere mening, proberen we macht uit te oefenen en macht heeft een verslavende werking. We zien het bij machthebbers in vele landen van de wereld. Turkije is een mooi voorbeeld. De huidige leider Erdogan heeft Turkije economisch veel goed gedaan, maar langzaam probeert hij de macht steeds verder naar zich toe te trekken en de oppositie probeert hij monddood te maken. Dit gebeurd overal in landen, binnen bedrijven, binnen groepen, maar ook binnen gezinnen.

Anselm Grün (een Duitse monnik) heeft hier een mooi boekje over geschreven en noemt het de spiritualiteit van boven en beneden. Als we jong en nog vurig zijn hebben we idealen en daar willen we voor strijden. We hebben idolen nodig, en willen doelen bereiken. Als we echter star vast blijven houden, of ons laten manipuleren, zoals Hitler destijds deed, dan lopen we vast, of worden onuitstaanbaar en onaangepast. Gedurende ons leven, komen we erachter, dat bepaalde doelen onbereikbaar zijn, of dat idolen van hun voetstuk vallen. Als we niet leren omgaan met de donkere kanten van onszelf worden we nooit gelukkig. Blijven vasthouden aan onbereikbare idealen, niet accepteren van onze beperkingen en tegenslagen leidt tot frustratie, verslavingen en eenzaamheid. We zijn dan niet meer bereikbaar voor de ander.

Zo mogen we ook op deze dodenherdenking omgaan met onze eigen geliefden, die we verloren hebben. Bij het leven hoort, dat we uiteindelijk onze ouders en partner verliezen. Soms komt dit niet onverwachts en kunnen we op een intense manier afscheid nemen, wat enorm helpt bij de rouwverwerking. Alle ballast kan in een dergelijke wegvallen, waardoor mensen weer dichter tot elkaar komen.

Maar we kunnen ook iemand onverwacht, of jong verliezen. Het is vreselijk als we een zoon of dochter moeten afstaan of als een jonge vader of moeder zijn of haar kinderen moet achterlaten. Niets is erger dan een kind verliezen horen we mensen vaak zeggen. Het is onnatuurlijk en wordt als zeer wreed ervaren. We krijgen echter allemaal in ons leven te maken met geliefden, die we los moeten laten.

Een nicht van mij, die drie jonge kinderen moest achterlaten, had een prachtige tekst op haar rouwkaart gezet. Het kwam recht uit haar hart en heeft later voor veel troost bij de nabestaande gezorgd.

Ze luidde:

Liefde is sterker dan de dood,
Mijn liefde voor jullie, oneindig, zo veel, zo groot.
Daarom zal ik dichtbij blijven en zijn.
Sta open voor de “tekentjes”
Hoe klein ze ook zijn.

Ik denk dat ze helemaal gelijk had met haar laatste woorden. Onze overleden geliefden blijven dicht bij ons, en als we er voor open staan, kunnen we hen blijven ervaren en de mooie herinneringen koesteren. We kunnen aan iemand denken, bij bepaalde handelingen die we verrichten, bij feestdagen, bij moeilijke beslissingen die we moeten nemen. Wat zou hij of zij hebben gedaan. Zo blijft iemand dicht bij ons en kunnen we het leven weer oppakken en langzaam ook weer genieten, zoals die ander dat gewild zou hebben.

Dit is ook wat Jezus ons wil zeggen in Het evangelie van vandaag. Twee mensen zijn op weg van Jeruzalem naar Emmaus. Ze zijn ontgoocheld en neerslachtig. Ze hadden hun hoop gesteld op Jezus en zagen in Hem, de veelbelovende profeet, die veel wonderen had verricht en de krachtige leider, die de Romeinen zou verdrijven.

Nu lijkt echter alles mis te zijn gegaan en is alle hoop vervlogen. Dan voegt Jezus zich bij hen en hoort al hun verdriet en teleurstelling aan. Hij is bij ons, in onze zwaarste en donkerste periodes, ook al hebben we dat vaak niet in de gaten, zoals ook de Emmausgangers dit niet beseffen. Als we verdriet hebben, rouwen, of een burnout hebben en soms boos zijn op God kunnen we Jezus Geest niet ervaren omdat we blind zijn en er een sluier over ons hart ligt.

Toch weten we uit ervaring, dat God toen wel bij ons was, zoals het bekende gedicht van de voetstappen in het zand ons laat zien. Als we vertwijfeld uitroepen, waar was U toen ik U zo nodig had, zegt God toen heb ik je gedragen. Vaak leren we het meest van de moeilijkste en donkerste periodes in ons leven. Laten we erop vertrouwen, dat Jezus ons nooit een zwaarder kruis geeft dan we dragen kunnen.

Amen.

Peter Carpay