Mattheüs 5,3
“Zalig de armen van geest, want hunner is het Koninkrijk der hemelen” .
We staan in het kerkelijk jaar nu aan het begin van de Adventstijd, dat wil zeggen: we gaan ons voorbereiden op Kerst. Als we in deze tijd door de winkelstraten lopen, dan zien we ook al overal Kerstversiering. Het is alsof Sinterklaas en Kerst een wedstrijdje houden, wie het belangrijkst is. Voor de etalages lopen de kijkers en kooplustigen in dikke drommen voorbij. Is dit onjuist? Zeker niet, Laat de kinderen maar hun cadeautjes kiezen! Maar de echte voorbereiding op Kerst is het niet. Kerstmis is zeker een feest van liefde, dat tot uitdrukking mag komen in het elkaar cadeautjes geven, maar dat alles blijft toch maar iets uiterlijks. Meer van economisch belang dan van geestelijke diepte. Ook de gezelligheid, die we met Kerst zoeken door bij elkaar te komen als ouders en kinderen en kleinkinderen, heeft meer daarmee te maken dan met de Kerstgedachte. De juiste voorbereiding op Kerst vinden we alleen, als we ons gaan verdiepen in de betekenis van het Kerstgebeuren voor ons en de gehele wereld. En dat is samengevat in de eerste zaligspreking van Jezus: “Zalig de armen van geest, want hunner is het Koninkrijk der hemelen”. Om deze tekst te doorgronden, moeten we eerst begrijpen wat voor Jezus het Hemelrijk betekent. Pas als we daar inzicht in hebben gekregen, kunnen we ook vermoeden wie bedoeld zijn met de “armen van geest”.
Wanneer over het Koninkrijk der hemelen gesproken wordt, dan wordt vaak gedacht aan een rijk boven de wolken en sterren. Ook denkt men wel aan een bovenzinnelijke werkelijkheid, verheven boven de ruimte, verheven ook boven de tijd, echt surrealistisch. Toch heeft de Bijbel het zo niet bedoeld. Wel schijnt de uitdrukking “Koninkrijk der hemelen” aan te geven, dat dit Rijk in de hemel is. Maar in werkelijkheid gaat het om het Rijk, dat vanuit de hemel op aarde gekomen is. Het is dus geen wereldlijk rijk, geen politieke of nationale grootheid, dat historisch gegroeid is en door mensen in stand wordt gehouden. Nee, het komt van Boven af, maar ook werkelijk op aarde. Het Koninkrijk is niet iets zwevends en ongrijpbaars. Nee, het is voor ons mensen tastbaar, het is een gave van God aan ons mensenkinderen. Wanneer is dit Koninkrijk dan op aarde gekomen? Er is maar één antwoord mogelijk: in Jezus Christus! Want Hij stamde in diepste wezen niet van de mensen, niet van David en Maria, maar van God en Zijn Heilige Geest. Hij heeft daardoor het Hemelrijk van God op aarde gebracht. Kerstfeest is daarom in de eerste plaats het geboortefeest van Gods Hemelrijk. Met het kind van Bethlehem is het als een kiem verschenen, om daarna uit de geest van Gods Zoon uit te groeien zoals uit het mosterdzaadje een grote boom groeit, waarin de vogelen des hemels nestelen. Wanneer we dus willen weten wat het Koninkrijk der hemelen is, dan moeten we naar Jezus kijken, want Hij heeft het opgericht. Vaak heeft Hij het ook Zelf gezegd, dat men Zijn werkzaamheids zo moet beschouwen, dat daarmee op aarde het Koninkrijk zich zou gaan ontplooien.
Het Hemelrijk, dat Hij brengt, is in geen geval een totale verandering van uiterlijke omstandigheden dat mensen in de hand zouden hebben. Noch de politieke, noch de sociale, noch de economische omstandigheden heeft Jezus Zelf proberen te veranderen. Men had dat wel van Hem verwacht, men wilde Hem zelfs koning maken. Maar daar ging bet Jezus niet om! Ook al zou de wereld er aan de buitenkant niets door veranderen, dan toch zou het Koninkrijk der hemelen op aarde kunnen zijn. Ook niet bestaat dat nieuwe Koninkrijk in nieuwe wetten en nieuwe eisen, die God nu aan de mensen stelt. Nee, Jezus is niet als een nieuwe wetgever of rechter onder de mensen gekomen. Veeleer is Hij met gaven gekomen, gaven van God, om het hart van de mens tot nieuw leven te brengen, om aan de mens dat te geven, wat de mens uit zich zelf niet bezit en ook nooit verkrijgen kan. Wanneer wij ons voor God van onze zwakheid, onvolkomenheid en zondigheid bewust worden, omdat het zuivere beeld van Jezus ons laat zien hoe wij eigenlijk zouden moeten zijn, dan is dat een gave van het Koninkrijk der hemelen. Wanneer we daardoor inzicht krijgen in ons zelf en in alle oprechtheid voor God komen te staan, dan is dat winst voor ons leven. Dan gaat ons geweten spreken en komt er een verlangen naar vergeving en verzoening van onze schuld. Wij krijgen door Jezus’ werk en Woord vertrouwen in de vergevende genade van God. We krijgen vrede in het hart: het mooiste hemelse geschenk, dat er is! Wanneer dan te midden van de vergankelijkheid van het bestaan en het wegvallen van de mensen, die ons lief waren, de huivering voor de dood ons bevangt, en als we dan zien, hoe Hij, Jezus, de dood heeft overwonnen en horen dat Hij aan de Zijnen hetzelfde eeuwige leven beloofd heeft, dan is daarmee een schat in ons hart gelegd, dat alle aardse goederen overtreft, een schat van het Koninkrijk der hemelen.
Dat heeft de Here Jezus bedoeld, toen Hij riep: “Zalig de armen van geest, want hunner is het Koninkrijk der hemelen”. Daarom heeft Hij de vermoeiden en belasten ook uitgenodigd tot Hem te komen, om bij Hem rust te vinden. Daarom heeft Hij Zich Zelf het licht genoemd, dat in de wereld gekomen is om de donkere harten te verlichten. Maar, als wij dat Hemelrijk willen ervaren en deel willen krijgen aan al Zijn gaven, dan moeten we er wel op letten aan wie Hij dit beloofd heeft. Het zijn de “ARMEN VAN GEEST”. Daarmee worden niet de mensen bedoeld, die geen geld of goed hebben. Wel is het zo, dat armen mensen zich vaak ontvankelijker voor de gaven van het Koninkrijk hebben getoond dan de rijken der aarde. Maar uiterlijke armoede is niet voldoende om hemelse goederen te mogen ontvangen. Net zo is rijkdom alleen niet voldoende om die hemelse goederen te ontberen.
Met die “armen van geest” zijn ook niet de geestelijk armen bedoeld. Een tekort aan intellectuele vermogens en ontwikkeling zijn op zich zelf nog geen gunstige voorwaarden voor de ontvangst van hemelse gave en goed. Weliswaar hebben minder ontwikkelden zich altijd meer bereid getoond Gods gaven te zoeken dan de zogenaamde intellectuelen, maar dat ligt meer aan de trots en hoogmoed van de laatsten. De “armen van geest” zijn veeleer de mensen, die zich voor God arm voelen, arm aan kennis in hemelse zaken, arm ook aan kennis van Gods Heil en de wijsheid om het leven aan Gods hand te leiden. Het zijn de deemoedigen, die niet laten voorstaan op eigen deugden en verdiensten, maar zich voor God neerbuigen in het stof. Het zijn ook de mensen, die bidden, met open hart en omhoog geheven armen, omdat zij weten alles van God alleen nodig te hebben. Zonder zulk een gevoel van behoeftigheid en zonder zulk een hevig verlangen kan niemand in het Koninkrijk der hemelen komen. Wie tevreden is met zich zelf en de wereld, blijft daar buiten staan en zal nooit de hemelse gaven kunnen verkrijgen. Al die miljoenen mensen, die in de cultuur, de wetenschap, de kunst, de arbeid, het uitgaansleven of andere dingen van deze wereld hun hoogste goed zien, kunnen aan Advent en Kersmis niet de echte vreugde beleven. Zij worden door de zaligspreking van Jezus niet geraakt.
Maar zalig zijn zij, die arm zijn van geest, want hunner is het Koninkrijk der hemelen. Deze zogenaamde armen zijn rijk, omdat zij leven vanuit de rijkdommen van Christus. De Bijbel noemt deze rijkdom “zaligheid”. Dat is het hoogste mogelijke geluk zonder meer, alleen maar geluk. Deze zaligheid is niet een toestand in een andere wereld, maar het hedendaagse leven zelf. Je kunt het ontvangen niet alleen in tijden van vreugde en voorspoed, maar vooral ook in tijden van nood en zorgen. Daarom is het veel waardevoller om “zalig” te mogen zijn dan “gelukkig”. Daarin weerspiegelt zich al iets van de rijkdom, die ons in het leven van straks, het eeuwige leven, te wachten staat.
Zo gaan we het Kerstfeest tegemoet. Als arme mensen, die alles alleen van het Kind in Bethlehem te verwachten hebben alle rijkdommen van de hemel. En we bereiden ons er op voor in gebed en verlangen naar die Heiland, Die rijk was bij God en voor ons arm is geworden, opdat wij door Zijn armoede rijk zouden worden, als burgers van het Koninkrijk der hemelen.
Amen.