Er is een tijd geweest, dat de mens in het licht stond, in het licht van God. Daar spreken in het bijzonder twee teksten over in de Bijbel: het paradijsverhaal uit Genesis 2 en de korte Psalm 8.
Laten we met het laatste beginnen. Psalm 8. Het boek van de Psalmen is voor veel mensen ook vandaag nog het mooiste en aangrijpendste boek van de Bijbel. Het is wel eens het Heilige der Heilige van het Oude Testament genoemd. Het centrum van de Bijbel, zoals in de tempel het Heilige der Heilige de plaats is waar God woont en waar al het andere van uit gaat. Je moet eerst door de voorhoven en dan kom je in het Heilige en van daaruit krijgt een enkeling ook zicht op het Heilige der Heilige. Zo is het ook met de Psalmen, dat is het hart van de Schrift. De andere boeken liggen daar omheen als een soort voorhoven en de profeten zou je het Heilige kunnen noemen. Maar de Psalmen, die vormen samen het Heilige der Heilige, waar God heel duidelijk spreekt. Mensenstemmen worden hier natuurlijk ook nog wel gehoord, maar hier overweegt toch wel de stilte, de blijdschap, de dank, de vertroosting van God, zeg maar de “hoge toon”. Psalm 8 is daar een goed voorbeeld van. Daarom leggen we deze naast het paradijsverhaal uit Genisis 2. Het is er als ’t ware een reflectie op. Ook hier zingen de hemelen, ruisen de zeeën, stralen maan en sterren, vliegen de vogels, zwemmen de vissen, zijn er mensen naast schapen en runderen, worden man en vrouw in liefde aan elkaar verbonden. De dichter leeft met en in de natuur. Hij ziet de wondere wereld om zich heen, maar boven en achter die wereld ziet hij de onzichtbare God. Hij ziet de schoonheid van dat alles, maar favoriet is toch Degene Die dat alles gemaakt heeft. Alles om ons heen spreekt één taal: “Heer, onze Heer, hoe heerlijk is Uw Naam op de ganse aarde!” Daar wil onze Psalm in de eerste plaats van getuigen. God is zo groot, dat Hij zelfs aan de kleinste dingen, en zo ook aan de kleine mens, grootheid kan geven. Hij is zo groot, dat Zijn Naam zelfs in het nietigste van het geschapene, het plankton en het stof der aarde en de genen van mens en dier heerlijk is. Dat is ook de gedachte, die achter het wetenschappelijke idee van de Intelligent Design ligt. U weet wel, waar vandaag zo veel discussie over is. Dat sommige wetenschappers zoals onze eigen Prof. C. Dekker de wonderen in de natuur tot in de kleinste details zó verklaren, dat er een Schepper moet zijn, die dat alles zo bedacht heeft. Dat alles kan niet op toeval berusten of alleen op ontwikkeling. Daar moet een scheppende hand bijgekomen zijn. Een mooie en rijke gedachte, die toch ook vanuit theologische hoek veel weerstand ondervindt. Theologen vinden dit te menselijk geredeneerd. Daar komen we later nog wel op.
Ook de mens, op zichzelf een merkwaardig gedrocht, heeft God groot gemaakt. “Gij hebt hem bijna goddelijk gemaakt” zegt de Psalmdichter. Eigenlijk staat er: “Gij hebt het hem slechts weinig aan goddelijkheid doen ontbreken”. We denken dan aan het scheppingsverhaal en vandaag aan het paradijs. Hoe de mens geschapen is naar het beeld Gods, of zoals ook wel wordt gezegd “in het beeld van God”. Ook daar is vandaag een hele discussie over, waarin Prof. v. d. Beek uit Amsterdam een belangrijke rol speelt. Hij vindt namelijk dat je bij “naar het beeld Gods” de mens te gemakkelijk een soort godje laat worden, terwijl toch God zo heel anders is als de mens. Daarom liever “in het beeld van God”, wat betekent dat God aan de mens denkt, dat de mens een speciale plaats in Gods gedachten inneemt. De mens neemt natuurlijk een bijzondere plaats in bij de schepping. En de vrouw heel in het bijzonder. Prof. van Ruler zei vroeger in mijn studententijd in Utrecht: mijne heren, bedenkt wel, dat de vrouw de kroon is van de schepping! Dat wordt denk ik wel eens te vaak vergeten. In de kerk natuurlijk niet, want daar domineren de vrouwen inmiddels de kerkenraad, behalve dan in het meer orthodoxe deel van onze Protestantse Kerk Nederland, onze PKN.
In Genesis 2 lezen we, hoe de mens in het licht komt te staan van Gods bijzondere aandacht, waarmee hij ook een roeping en een taak krijgt toegewezen. Hij werd gesteld over Gods werk, over de natuur en de dieren, om die te beheersen. Hij mag ze namen geven en er de baas over spelen. “Alles hebt Gij hem onder de voeten gelegd”, zegt de Psalmdichter. En waartoe dat geleid heeft zien we dagelijks om ons heen, in de medische wetenschap, de wonderen der techniek, in de macht die mensen kunnen uitoefenen. Waartoe is de mens niet alles in staat? Maar alleen, omdat God hem daartoe in staat heeft gesteld, omdat de mens in het licht van God mag staan. De mens is alleen groot bij de gratie van God. In zich zelf is hij eigenlijk maar een nietig wezen. Daarom wordt hier in de Psalm ook alle eer aan God gegeven: “O Heer, onze Heer, hoe heerlijk is Uw Naam op de ganse aarde!” En daarmee is het lied uit. Een heel oud lied. Als dichter wordt David genoemd. Heel aannemelijk ook, als je bedenkt hoe David als kleine jongen al midden in de natuur stond, toen hij de hoede had over zijn vaders schapen. Later had hij benden soldaten onder zijn hoede, zwervend over de Palestijnse velden. Vaak heeft hij ook de eenzaamheid van de woestijn opgezocht om net als Jezus dicht bij God te zijn. Nergens zie je de hemel zo mooi, als juist in die donkere woestijn. Ook in het gevecht met de wilde dieren is God hem dicht nabij geweest. Zó heeft die man de heerlijkheid van God mogen ervaren. Zó is hij de sterke geloofsheld geworden, waarvan zijn psalmliederen getuigen.
Wie is dan die mens in het licht van God? Het is de mens, aan wie God voortdurend denkt en voor wie Hij zorgt. De mens, die één is met de natuur, waar hij goed voor moet zorgen. De mens, die “biologisch” leeft en Fair Trade producten koopt. De mens die liefdevol met zijn medemens omgaat. De mens, aan wie een partner gegeven is om samen één te zijn. Niet voor niets staat daar in Genesis 2, dat de vrouw als een “tegenover” van de mens geschapen is.
“Tegenover” betekent, dat je elkaar aanziet, dat je rekening houdt met elkaar en respect hebt voor elkaar. Precies zoals God dat ook doet met ons. Zó staat de mens in het licht van God. Zó was het in het paradijs. En zó wordt het eens weer in de nieuwe hemel en de nieuwe aarde.
Al duizenden jaren zijn de mensen op zoek naar het nieuwe paradijs. En de gedachte daaraan, de droom van Genesis 2 en Psalm 8, raken ze nooit kwijt. Ook Jezus heeft daarvan gesproken, zelfs nog aan het kruis, toen Hij tegen één van de moordenaars zei: “Heden zult gij met Mij in het paradijs zijn”. Het is de droom van Martin Luther King, van Albert Schweitzer, Florence Nightingale , van de mevrouw die dieren uit het abattoir opkoopt om ze een goede oude dag te bezorgen en die andere mevrouw die haar huis verkoopt om er een kinderhuis van te bouwen in één van de vele arme landen.
Is het ook úw droom?
Amen.
Geachte ds. Kroes,
Dominee’s/voorgangers die concreet iets noemen over een Biologische levensstijl (en Fair Trade) zijn schaars anno 2007, ben ik bang. We worden zo meegezogen met de gangbare levensstijl in ons “rijke” westen dat het dag in dag uit ten kostte gaat van anderen. zo goed als’Biologisch’ leven zou eerder normaal dan ab-normaal ‘moeten’ zijn (voor een kerk-mens). Maar helaas….
U bereikt als voorganger vele mensen, hoe is het bij u in uw gemeente gesteld met deze kwestie en hoe kan een ‘simpel kerklid’ (als ik) ervoor zorgdragen dat mensen hier meer oog voor krijgen?
met broederlijke groet,
A.W.A. van der Linden, vanderlinden.a@hotmail.com
Geachte heer Van der Linde, het is niet gemakkelijk om mensen hiervoor te interesseren. Het moet een soort mentaliteitsverandering worden. Het is natuurlijk wel goed dat AH aan actie heeft voor biologische producten. Maar dat is nog geen Fair Trade, want de nederlandse producenten verdienen er aan en niet producenten in de arme landen. Je kunt niet meer doen dan je best en e met anderen over spreken! Veel sukses er mee. Ds.Kroes/.